Aaien. 'Mooi' versterkt de aantrekkingskracht en dus de relatie.
Wij gaan met materialen gewild of ongewild een relatie aan. Met sommige materialen is dat een kille, zoals bijvoorbeeld met ijzer, staal en beton. Voor hout, bamboe en textiele materialen is dat juist een buitengewoon warme. Er zijn ook materialen die er wat tussenin zitten. Ik denk dan aan keramiek, natuursteen, etc. Zo zou je de gevoelswaarde kunnen uitdrukken in temperatuur. De relatie is niet makkelijk meetbaar en deels subjectief, maar ik schat zo in dat u wel een eind met mijn beleving mee kunt gaan.
Geen relatie
Kunststof vind ik qua warm en koud moeilijk te plaatsen. Er is geen sprake van een koude noch warme relatie. Eerder geen relatie. Het wordt ook vaak als dood materiaal gekarakteriseerd. En daarmee ga je geen relatie aan.
Warm en aaibaar
Een belangrijke indicator voor warm materiaal is of mensen het langdurig gaan aaien. En dat blijkt wel degelijk het geval bij hout, bamboe en textiele materialen. Die materialen willen wij betasten. In een houten kozijnen fabriek staan bezoekers altijd te strelen. Niet om het hout een plezier te doen, maar om contact te maken en er zelf van te genieten. Naast het zicht, de geur is de tastzin nadrukkelijk onderdeel van onze materiaalbeleving. Een strak aluminium pui kan best mooi zijn, maar we gaan niet lopen strelen. De schoonheid zit hier juist in het zichzelf wegcijferen. En iets wat er niet is streel je niet.
Een voorbeeld van 'warm' gietijzer inclusief imperfecties. Het gaat hier om een detail van de allereerste gietijzeren brug uit 1779 van Abraham Darby in Shropshire UK. De vormen en verbindingen refereren aan houttechniek.
Relatie mooi en aantrekkingskracht
De beleving heeft wel degelijk dus ook met afwerking en ontwerp te maken. Zo is een ruwhouten balk minder aaibaar (al was het maar vanwege de splinters) en kan een mooi keramisch of natuurstenen aanrecht juist wel zeer verleidelijk zijn. Dat geldt ook voor gietijzer. Waar een stalen HEA-profiel toch echt wel als kil wordt beschouwd, schuift gietijzer met zijn imperfecties een heel eind op naar de warme kant. En zo zijn in beton ook allerlei gradaties mogelijk, al zijn 95% van de toepassingen zoals in parkeergarages, kelders, ruwe balken en kolommen en vloeren zondermeer koud. Terwijl een verzorgde zich-betonnen gevel met een uitgesproken vriendelijke vormentaal weer naar het warmere gebied kan opschuiven. Mooi versterkt de aantrekkingskracht en dus de relatie.
Het 'warme' gemeentehuis van Brummen. Het project is opgezet als Turntoo project vormgegeven door RauArchitects. Wat is er mooier dan je paspoort ophalen tussen een oogstrelende en aaibare draagstructuur?
Verleidingskracht
De houtwereld maakt er mijns inziens te weinig gebruik van. Houten kozijnen zijn met name in de 70-er jaren geminimaliseerd om materiaal te sparen, terwijl een mooi robuust kozijn past in een eigenzinnige vormentaal. Dat geldt ook voor de houtskeletbouw. Ik zou de industrie nadrukkelijk willen uitdagen om een Houtskeletbouw variant te ontwikkelen die beter gebruik maakt van de verleidingskracht die hout nu eenmaal heeft. Eigenlijk een gemiste kans zoals het nu gaat. Hout wordt nu gebruikt als ruwbouwmateriaal en wordt verborgen tussen gipsplaten en een bakstenen buitenschil. Daarmee wordt de waarde reduceert, maar bovendien zet je gebruikers op het verkeerde been. Op de foto heeft de woning nog wel de uitstraling van een stenen woning, maar als je binnen bent verraden kleine verschillen in de beleving dat het geen steen is. Het gevolg is dat je altijd het goedkopere alternatief blijft. Imitatie is immers altijd goedkoper.
Het zou naar mijn overtuiging een enorme omzet- en waarde-boost opleveren als houtskeletbouw een eigen vormentaal zou ontwikkelen. Wat vindt u?
Jos Lichtenberg is naast Hoogleraar Bouwproductontwikkeling aan de TU Eindhoven o.a. extern voorzitter van de sectie VHSB.
